Somalië: een meisje in een mannenwereld

Net als Babah Tarawally’s De verloren hand had Idil, een meisje ook mijn keuze voor Nederland kunnen zijn. Het is de debuutroman van de Somalisch-Nederlandse Yasmine Allas (1967), die op haar veertiende op goed geluk met haar bruidsschat naar Saudi-Arabië vertrok en later via België in Nederland terechtkwam. Sinds 1987 woont ze in Amsterdam, waar ze schrijft en acteert. Net als Tarawally schrijft ze in het Nederlands en na Idil, een meisje, verschenen er nog drie romans en een essaybundel van haar hand.

De titel van haar debuutroman oogt in eerste instantie misschien neutraal, maar krijgt al na enkele bladzijden een wrange bijsmaak. Idil had eigenlijk een jongen moeten zijn. De islamitische gemeenschap van haar ouders is een mannenwereld, dus toen haar moeder tijdens haar zwangerschap van een waarzegger vernam dat ze een zoon zou krijgen, was ze buiten zichzelf van vreugde. Idils vader glom van trots en nodigde bijna het hele dorp uit voor het traditionele feest na negen maanden zwangerschap. Midden tijdens het feest braken de vliezen. Het feest ging onverminderd door, maar zodra Idil geboren werd en iedereen zag dat ze een meisje was, ‘donderde’ er een stilte door de kamer. Idils moeder wilde haar kind niet vasthouden; haar vader draaide zich om. ‘Het leek alsof er een sterfgeval was in plaats van een geboorte’, vertelt Idils tante Mimay jaren later.

Precies negen jaar na het beruchte feest maken we kennis met Idil. Ze moet van haar leraar vernemen dat het haar verjaardag is, want haar moeder heeft haar niets verteld. Wat valt er te vieren? Idil is maar een meisje. In haar moeders ogen hebben meisjes amper het recht om ruimte in te nemen, want ‘deze wereld is voor God en voor de mannen’. Het is een deprimerende zienswijze waar haar moeder zich volledig bij neergelegd heeft. Haar hele leven draait om haar man en het huishouden; elke avond valt ze uitgeput op bed.

Zo groeit Idil op in een wereld die haar van jongs af aan duidelijk maakt dat ze niets waard is. De ouders van haar vader weigeren haar op te zoeken; haar vader is een gewelddadige man van wie ze alleen maar bang kan zijn; en haar moeder vertelt haar dat ze alleen gelukkig had kunnen zijn als Idil nooit geboren was. Hoe ouder Idil wordt, hoe meer het leven op haar inbeukt. Ze wordt misbruikt door de koranleraar die haar vader heeft uitgekozen om haar privéles te geven, ze wordt besneden door een groep grijnzende vrouwen die geen medelijden tonen omdat ze dit zelf ook allemaal hebben meegemaakt, en ze wordt vlak na haar eerste menstruatie uitgehuwelijkt aan een oude, vieze moordenaar die haar opa had kunnen zijn.

De enige die haar steunt is haar tante Mimay, een eigenwijze en koppige vrouw met een sterke wil, in wie Idil haar grote voorbeeld ziet. Later wil ze precies zo worden als Mimay. En op haar eigen manier lukt dat haar ook, al is het einde er niet minder hartverscheurend om.

Allas vertelt Idils verhaal in heldere, onopgesmukte taal, die kinderlijk begint en langzaam meegroeit met Idils woede. Het zijn woorden die je diep raken. Idil, een meisje, vertoont de sporen van een eerste roman, maar het is een debuut dat nieuwsgierig maakt naar later werk. Allas’ meest recente roman, Een nagelaten verhaal (2010), gaat over een jonge vrouw die op uitnodiging van een documentairemaker terugkeert naar haar geboorteland, dat volledig verwoest blijkt te zijn. Het is dat ik verder moet reizen naar Djibouti, maar anders zou ik er binnenkort aan beginnen.