België: machteloosheid zo wijd als de hemel

Inmiddels ben ik vertrokken, en waar kon ik beter van start gaan dan in mijn huidige woonplaats in België? Ik had me al verheugd op het lezen van een van de recente Vlaamse succesromans waaraan ik nog altijd niet was toegekomen, de vraag was alleen nog welke. Lize Spits ongelooflijk populaire Het smelt? Of Jeroen Olyslaegers Wil, dat volgens sommigen ook Het verdriet van Antwerpen genoemd had kunnen worden?

Ik stond op het punt om een titel te kiezen, toen ik me realiseerde dat ik er geen moment over had nagedacht om een boek uit Wallonië te lezen. In mijn zoektocht naar nieuwe literatuur, zocht ik meteen weer toevlucht bij het bekende. De Vlaamse literatuur is namelijk goed vertegenwoordigd in mijn boekenkast, terwijl ik me niet kan herinneren ooit een Waalse schrijver gelezen te hebben. Sterker nog, ik moet toegeven dat ik er niet eentje kon opnoemen. Toen ik dat bedacht, was er geen weg meer terug. Op naar een spoedcursus Waalse literatuur!

Een rondje Google bracht me op het spoor van bestsellerauteurs als Amélie Nothomb, die wat schrijfproductie betreft Herman Brusselmans evenaart, en prijswinnaars als Jacqueline Harpman, die met haar Orlanda in 1996 de prestigieuze Prix Médicis in de wacht sleepte. Dit werd nog moeilijk kiezen.

Mijn keuzemogelijkheden werden echter danig beperkt door de Belgische taalbarrière, die blijkbaar niet alleen het land maar ook de literatuur doormidden splijt. Zo las ik over Nathalie Skowronek, wiens debuutroman Karen et moi (2011) meteen werd genomineerd voor maar liefst acht (!) prijzen, en over alleskunner Kenan Görgun, die niet alleen romanschrijver is, maar ook scenarist en regisseur. Hoe veelbelovend deze schrijvers ook klinken, bij mijn weten is geen van beide vertaald in het Nederlands.

Volgens radiostation Klara worden er in Wallonië wel veel Vlaamse auteurs gelezen en zijn het vooral Vlamingen die literaire oogkleppen opzetten. Om daar verandering in te brengen, deed Piet Joostens van internationaal literatuurhuis Passa Porta in Brussel twee aanbevelingen op Klara.be: De dag van de hond van Caroline Lamarche en Robinson van Laurent Demoulin. Toen ik las dat het eerste boek de Belgische staatsprijs voor literatuur won en is opgedragen aan ‘de hond die op 20 maart 1995 langs de E411 rende’, was mijn keuze snel gemaakt.

De korte roman, uit het Frans vertaald door Rokus Hofstede, laat zes mensen aan het woord die allen getuige waren van de doodsnood van de hond in kwestie. Het zijn een fantasierijke vrachtwagenchauffeur, een verliefde pastoor, een vrouw die haar geliefde verlaat, een homoseksuele man die net zijn baan kwijt is, een vrouw wiens man onlangs is overleden en haar dikke dochter. Allemaal zijn ze aangegrepen door de aanblik van de hond en de meesten doen wanhopige pogingen om hem te redden, misschien omdat ze zich stuk voor stuk in hem herkennen. Voor de pastoor, die tegen de zestig loopt, halswervelartrose heeft en een hoe langer hoe krommere rug, is het een dier dat ‘voortjakkert met de dood op de hielen’. Volgens de vrachtwagenchauffeur is er geen twijfel over mogelijk dat de hond, net als hijzelf, door zijn familie is verlaten. Het dikke meisje benijdt vooral het waanzinnige uithoudingsvermogen van de hond, want ook zij zou ook graag aan één stuk willen blijven rennen, om zo aan haar moeder te ontsnappen. Na afloop is geen van allen in staat de hond te vergeten.

De zes verhalen tonen de mens in al haar eenzaamheid en ontoereikendheid. Vooral het schrijnende portret van de vrachtwagenchauffeur, die bij gebrek aan een echt gezin vaak een familie ‘creëert’ in zijn brieven naar bladen zoals Het Gezinsmagazine, raakte me diep. Gezamenlijk heeft de groep zwaaiende en schreeuwende mensen langs de snelweg een machteloosheid die – in de woorden van de werkloze man – ‘zo wijd was als de hemel’. Zelfs de pastoor moet toegeven dat God het op het beslissende moment laat afweten en concludeert: ‘nee, er is niets, geen hulp in nood, behalve dan een hoopje mensen aan de rand van de weg die op goed geluk en volkomen vergeefs wat staan te roepen.’

Die machteloosheid verwoordt Lamarche in prachtige, poëtische taal, met ritmische zinnen en treffende beelden (de vertaling van Rokus Hofstede is ijzersterk). Ik had me geen betere start kunnen wensen.

 

PS Die hond had inderdaad ook een teef kunnen zijn, maar volgens de meeste personages is het een reu, dus daar gaan we dan maar van uit.

PPS Het idee voor de titels van deze reeks blogposts dank ik aan mijn voorganger Ann Morgan.