Malawi: Black Girl Magic

Eerder deze maand schreef Hélène Christelle Munganyende in haar column in het tijdschrift OneWorld over kleurhiërarchie, de vorm van uitsluiting die is gebaseerd op de leugen dat ‘witheid gelijkstaat aan goedheid’. Kleurhiërarchie is de reden waarom er miljoenen omgaan in de huidbleekindustrie en waarom ‘vrouwen met een donkere huidskleur wereldwijd aan het kortste eind trekken’. Alhoewel de onderdrukkende norm nog steeds bestaat, laat Munganyende zien dat er verandering op komst is. Waar vroeger de hashtags #TeamLightSkin en #TeamDarkSkin rondgingen op Twitter, hebben mensen het nu over #BlackGirlMagic. Deze hashtag, schrijft Munganyende, ‘viert alle zwarte vrouwen, van alle tinten’.

De term Black Girl Magic werd in 2013 in het leven geroepen door de feministische schrijver CaShawn Thompson en is bedoeld om de negatieve houding van de maatschappij tegenover zwarte vrouwen tegen te gaan. Dat is precies wat Upile Chisala doet in haar dichtbundel soft magic (2015).

Chisala verkent thema’s als het belang van body positivity, de dapperheid die nodig is om als zwarte vrouw van jezelf te houden, het leven als immigrant en geweld tegen mensen van kleur. Vooral de eerste twee thema’s keren steeds weer terug – in wezen is soft magic een lofzang op zwarte vrouwen. Zij zijn ook de voornaamste doelgroep van de bundel, en Chisala spreekt hen regelmatig direct aan. In een gedicht dat ze richt aan kinderen van kleur schrijft ze: ‘these poems […] they are yours’.

Op haar website noemt Chisala zichzelf verhalenverteller, socioloog en ‘artivist’, en soft magic heeft inderdaad een activistische ondertoon. Gewapend met gedichten gaat Chisala de strijd aan met kleurhiërarchie en roept ze haar lezers op om hetzelfde te doen:

remind your little girls with kinks in their hair

and skin as dazzling as the night sky

that they too are miracles,

that they too are warriors.

Op andere momenten heeft de bundel iets weg van een zelfhulpboek en lijken Chisala’s gedichten op affirmations. Dat geldt vooral voor de korte gedichten, zoals ‘people who only wish to stifle your bloom, / do not belong in your garden.’ en ‘dark girl, / dream all those dreams.’

Chisala is een instapoet: ze hoort bij de nieuwe generatie dichters die zonder redacteurs of uitgevers een groot publiek weet te bereiken, simpelweg door poëzie te verspreiden via sociale media. Net zoals haar generatiegenoten Nayyirah Waheed en Rupi Kaur plaatst Chisala gedichten op haar instagrampagina, heeft ze duizenden volgers (als popster van de poëzie heeft Kaur er zelfs 2,8 miljoen) en publiceerde ze haar debuut zelf.

Ook qua vorm lijken Chisala’s gedichten op die van Waheed en Kaur: alle drie schrijven ze korte, toegankelijke teksten en zijn ze spaarzaam met hoofdletters en leestekens. Zelfs hun beeldgebruik toont soms overeenkomsten. Zo is honing bij alle drie een steeds terugkerende metafoor, bijvoorbeeld in Chisala’s openingsgedicht: ‘I am dripping melanin and honey. / I am black without apology.’

Instapoets krijgen wel eens de kritiek dat hun poëzie te eenvoudig is. Ook Chisala overschrijdt soms de grens tussen toegankelijkheid en simplisme, vooral haar kortere gedichten, zoals het uit vijf woorden bestaande gedicht ‘home is my mother’s voice’. Een ander puntje van kritiek zijn de drukfouten die bij gebrek aan een redacteur de bundel in zijn geslopen. Ze stoorden mij niet heel erg, maar waren andere lezers, zoals Darkowaa van African Book Addict, een doorn in het oog.

Toch is er meer dan genoeg schoonheid te vinden in soft magic. Bovendien is de bundel één grote ode aan zwarte vrouwen, en in een wereld waarin kleurhiërarchie nog steeds bestaat, is dat niet alleen hartverwarmend maar ook broodnodig.

Meer weten over Black Girl Magic? Lees hier de column van Hélène Christelle Munganyende of kijk deze video uit 2016, waarin programmamaker Rowan Blijd aan zwarte vrouwen vraagt wat de term voor hen betekent. Nog meer weten? Lees dan de discussie tussen de schrijvers Linda Chavers en Ashley Ford. Chavers uitte in een opiniestuk op Elle.com kritiek op de beweging: ‘Black girls aren’t magical. We’re human.’ In haar reactie verdedigde Ford de hashtag tegen Chavers’ kritiek: ‘It’s not about tapping into something supernatural, it’s about claiming or reclaiming what others have refused to see.’