“Wacht maar af,” zegt één van Lena’s juffen op de basisschool wel eens. “Als je later groot bent, komen er grootse mensen uit je kruipen.” Elke keer gloeit Lena weer van trots. Haar grootste angst is dat ze een onbeduidend, betekenisloos leven zal leiden. En dus wacht ze af. In Tanja Maljartschuks A Biography of a Chance Miracle (2018) volgen we Lena tot ze volwassen is, haar dromen vervlogen, haar projecten mislukt. Grootse mensen heeft ze nergens gezien. A Biography of a Chance Miracle is een kroniek van stukgelopen ambities. Dat klinkt deprimerend, maar door Tanja Maljartschuks lichte schrijfstijl en haar droge, satirische humor wordt het boek nooit zwaarmoedig.
Lena groeit op in San Francisco, een stadje in het westen van Oekraïne dat is vernoemd naar degenen die aan het begin van de twintigste eeuw naar Amerika emigreerden, op zoek naar The American Dream. “Dit is ons Amerika,” zeiden de achterblijvers, en ze doopten hun stad San Francisco. Inmiddels is er allang een alternatief, maar Lena houdt koppig vast aan de Amerikaanse naam. Sterker nog, ze staat erop dat het echte San Fancisco, dat in Californië, veel minder echt is dan het San Francisco in Oekraïne. Het is een puik voorbeeld van wishful thinking, want stiekem zou Lena ook graag ontsnappen aan de chaos om haar heen. Uiteindelijk is het juist die chaos die haar tegenhoudt. Er is nog veel te veel te doen.
Na verloop van tijd, het wachten beu, steekt Lena de handen uit de mouwen. Vastbesloten om iets van haar leven te maken, stort ze zich op het ene liefdadigheidsproject na het andere – met wisselend succes. Haar actie om straathonden te redden van een gewisse dood, die overigens gepaard gaat met nogal wat discriminatie jegens mensen die honden eten, maakt haar tijdelijk wereldberoemd in eigen land. Maar wanneer ze een rolstoel probeert te regelen voor haar vriendin Ivanka, raakt ze verstrikt in een bureaucratische kluwen waar zelfs Kafka steil van achterover zou slaan. Gaandeweg laat Maljartschuk haar licht schijnen op het Oekraïne van na de onafhankelijkheid, een chaos van corruptie en bureaucratie.
Ondanks haar altruïstische doelen, is het moeilijk om Lena sympathiek te vinden. Ze noemt haar vriendin ‘Dog’, zegt racistische dingen tegen een Zwarte medestudent en is behoorlijk met zichzelf ingenomen. Het is jammer dat Maljarschuk die discriminatie niet problematiseert. Overigens is het Lena niet echt te doen om het redden van de wereld. Liever wil ze gewoon “iemand zijn”, al was het maar een succesvolle oplichter. Zo springt ze van hot naar her, speurend naar haar levensdoel. De fragmentarische structuur van de roman reflecteert die wanorde. Doordat de hoofdstukken slechts losjes aan elkaar verbonden zijn, heeft A Biography of A Chance Miracle soms meer weg van een verhalenbundel dan een roman. Je kunt nog zo veel plannen hebben, lijkt Maljartschuk te zeggen, soms sleurt het leven je gewoon mee in haar chaos. Of wellicht laat Lena zich meesleuren, bang als ze is dat ze haar wonder nooit zal vinden.
En warempel: juist wanneer bijna alles verloren lijkt, zorgt een vleugje magisch realisme toch nog voor een wonderlijk einde. A Biography of A Chance Miracle, uit het Oekraïens vertaald door Zenia Tompkins, is uitgegeven door Cadmus Press, een redelijk nieuwe uitgeverij die een podium geeft aan vertaalde literatuur uit Oost- en Zuidoost-Europa. Het is een van de weinige vertaalde romans geschreven door een Oekraïense vrouw. En ook dat is eigenlijk best wonderlijk.
2 Reacties
wat fijn dat de reis weer verder gaat! En wat een prachtige voorkant heeft dit boek. Ik ben wel benieuwd naar het wonder aan het eind.
Ja, he? Ik had zelf redelijk veel moeite om in het verhaal te komen – misschien door de fragmentarische opzet en het feit dat Lena dus niet zo sympathiek was. Toch jammer, want ik vind die zoektocht naar een betekenisvol leven juist wel weer heel interessant.