Ivoorkust: een universeel verhaal

Naar dit boek heb ik al een tijdje uitgekeken: de eerste graphic novel van dit project! Er waren heel wat andere interessante Ivoriaanse opties, zoals de experimentele roman As the crow flies van Véronique Tadjo of de volksverhalen van Bernard Binlin Dadié, wiens gedicht ‘I Thank You God’ in ieder geval een aanrader is. Maar toen ik in een interview van Angela Ajayi las dat Marguerite Abouet in haar beeldverhaal Aya uit Yopougon het moderne, stadse leven van Ivoorkust wilde laten zien als protest tegen de constante stroom negatieve verhalen die de media over Afrika vertellen, vielen alle andere boeken gelijk af.

Abouet (1971) werd geboren in Abidjan, Ivoorkust, en verhuisde op haar twaalfde naar Frankrijk, waar ze nog steeds woont en werkt. Voor het maken van Aya uit Yopougon bundelde ze haar krachten met die van haar man Clément Oubrerie: zij schreef en hij illustreerde. Aya verscheen in 2005 in Frankrijk en werd meteen een ongelooflijk succes. In 2006 won de strip op het internationale stripfestival in Angoulême de prijs voor het beste debuutalbum, in de jaren daarna verschenen er maar liefst vijf vervolgverhalen, en vorig jaar waren er volgens het Nigeriaanse Businessdayonline.com al een miljoen exemplaren van de reeks over de toonbank gegaan. Inmiddels is de graphic novel in zeventien talen vertaald. De Nederlandse versie, vertaald door Frits van der Heide, verscheen in 2008.

Aya laat alle clichés over Afrika links liggen. Abouet schrijft niet over honger, oorlog of AIDS, maar over Aya en haar vriendinnen Adjoua en Bintou, die houden van dansen (Bintou), daten (Adjoua) en studeren (Aya). De drie vriendinnen wonen in Yopougon, een volksbuurt in Abidjan, maar hun avonturen hadden zich overal ter wereld kunnen afspelen. Aya is een universeel verhaal over vriendschap, minnaars en ambitie.

Adjoua en Bintou besteden hun tijd vooral aan dansen en daten (en aangezien het verhaal zich afspeelt in 1978, zegt Bintou dan dingen zoals ‘Je maakt de blits, Adjoua!’). Ze ontmoeten hun geliefden op het marktplein van Yopougon, ook wel het ‘duizendsterrenhotel’ genoemd, bijvoorbeeld op de ‘tiende tafel van links’. Af en toe komen ze in de problemen, want hun vaders gaan naar dezelfde dansavonden, ook op zoek naar nieuwe geliefdes. Pas echt complex wordt het wanneer Adjoua en Bintou hun oogje op dezelfde jongen laten vallen en Adjoua zwanger blijkt te zijn.

Aya zelf blijft meestal thuis. Zij wil niet in de ‘k-serie’ eindigen (kapper, kleren, kereljacht), dus maakt ze zoveel mogelijk huiswerk om later dokter te kunnen worden. Toch heeft ook zij problemen met haar vader. Hij vindt dat lange studies meer iets voor mannen zijn en wil Aya liever koppelen aan de zoon van zijn rijke baas, om zo wat extra centen binnen te kunnen slepen.

Dat alles vertelt Abouet op een lichte, humoristische toon, die versterkt wordt door de meesterlijke tekeningen van Oubrerie. Zijn kleurrijke illustraties zitten vol grapjes en komische overdrijvingen en hij blinkt uit in het tekenen van gezichtsuitdrukkingen. Wanneer Aya weer eens een opdringerige man tegenkomt op straat of de zelfverzekerde praatjes van een omhooggevallen snotneus moet aanhoren, weet hij haar steeds de perfecte blik te geven.

Die humor is ook terug te zien in het ‘Ivoriaanse toetje’ waarmee Abouet en Oubrerie het album afsluiten. Het dessert varieert van instructies voor het draaien met je ‘tassaba’ tijdens het lopen tot het Ivoriaanse recept voor een ‘retourtje’ (een pindasaus waarmee je je man sneller naar huis kan laten komen en vooral thuis kan houden).

Het is te danken aan Abouet dat de reeks ook in Ivoorkust zelf beschikbaar is. De hardcovereditie was te duur voor de gemiddelde Ivoriaan, maar Abouet overtuigde haar uitgever ervan om een goedkopere editie met een zachte kaft uit te brengen. Dat vertelde ze tijdens het Nigeriaanse Aké Arts and Book Festival in Abeokuta in 2016. Ze wilde geen positief boek over Afrika schrijven dat niet betaalbaar was voor Afrikanen zelf. Inmiddels zijn de avonturen van de drie vriendinnen ook in Ivoorkust populair. En terecht. Aya is een inspirerend en humoristisch verhaal dat laat zien dat het Ivoriaanse leven meer is dan honger, oorlog en AIDS. Het is ook dansen, minnaars ontmoeten onder de sterren, ruzie maken met je ouders, of juist thuisblijven om huiswerk te maken – net als overal ter wereld.

Het eerste deel eindigt trouwens met een cliffhanger. Het is dat ik in Australië ben met meer boeken dan er in mijn koffer passen, maar anders had ik de volgende vijf delen al lang in huis gehaald.