In deze serie ga ik terug naar achttien verschillende landen, op zoek naar de vrouwen die ik in de eerste helft van 2018 over het hoofd zag. Mijn zoektocht naar een boek van een Guinese vrouw bevestigt voor de zekerheid nog maar eens wat we al weten: de literaire wereld is seksistisch. Waar ik vorig jaar binnen no time een vertaald boek van een man in handen had (in het Nederlands nota bene), was dit jaar geen vergrootglas sterk genoeg om een vertaald boek van een vrouw op te sporen. Net als in Madagascar, Sao Tomé en Principe, Kaapverdië en Mauritanië moest ik uit noodzaak terugvallen op een bloemlezing, waardoor ik slechts vier (!) gedichten las.
De bloemlezing A Rain of Words. A Bilingual Anthology of Women’s Poetry in Francophone Africa is samengesteld door Irène Assiba d’Almeida, vertaald door Janis A. Mayes, en ontstaan uit pure noodzaak. Door een gebrek aan herdrukken, bloemlezingen en vertalingen dreigde de poëzie van vrouwen uit Franstalig Afrika verloren te gaan. Lokaal werd hun werk wel gelezen, maar op grotere schaal werd het genegeerd en op mondiale schaal had niemand überhaupt van deze dichters gehoord. De Beninees-Amerikaanse literatuurwetenschapper d’Almeida, die zelf ook dichter is, zag het werk van een hele generatie vrouwen voor haar ogen opgaan in het niets.

Net als de Mauritaanse Mbarka Mint al-Barra’ spreekt d’Almeida over een ‘resistance against seeing women as poets’ – niet specifiek in Mauritanië, maar in Afrika en Europa in het algemeen. Het spoorde haar aan om een steeds activistischer academicus te worden, poëzie uit heel Franstalig Afrika te verzamelen en van uitgever naar uitgever te gaan met een ‘regen van woorden’. Uiteindelijk kwam die regen in 2009 in een bloemlezing terecht. A Rain of Words bevat werk van zevenenveertig vrouwen uit maar liefst twaalf verschillende landen, van Mauritanië en Mali tot Kameroen en Congo. Het is de allereerste bloemlezing die zich uitsluitend richt op dichtende vrouwen uit Franstalig Afrika.
Onder hen bevinden zich twee vrouwen uit Guinee: Koumanthio Zeinab Diallo en Fatoumata Sano Sissoko (die technisch gezien werd geboren in Senegal, maar tegenwoordig in Guinee woont en werkt). De schrijver, journalist en activist Diallo (1956) is met drie gedichten het best vertegenwoordig. Haar teksten lopen uiteen in onderwerp, vorm en stijl. Er is een eenvoudig, kort gedicht over een bloem die opstandige woorden krijgt toegefluisterd: ‘Flower / Use your spear / And the stones will fall / Cast your spells / And all around you / The bees / Will turn to stone’. In een langer en vuriger gedicht, dat door haar vorm iets wegheeft van op en neer deinende golven, spreekt Diallo over de passie die het resultaat is van onthouding.
Het mooist vond ik haar ode aan de maan in ‘African Moon’, dat tegelijkertijd een ode is aan een dorp waar meisjes de kleuren van vreugde dragen. Het begint als volgt:
Friend
A beautiful moon
Beautiful as only the moon
Of my village can be
In my village where girls dress
In clothes the color of joy
And dance to the slender sound of the drum
In my village where no neon
Dulls the magical clarity
Of Lady Moon
In my village where no buildings
Block the passing of the luminous rays
Of Lady Moon
In my village where crickets orchestrate
A mute concert to salute
Lady Moon
Fatoumata Sano Sissoko (1954), die als docent Frans op een middelbare school in Conakry werkt en er ook een kleuterschool heeft opgericht, is vertegenwoordigd met één gedicht: ‘Live your youth without being unkind’. Het staat bol van voorschriften en raadgevingen, en door de herhalingen in de structuur leest het als een mantra om steeds weer te herhalen.
Ondanks de mooie woorden van Diallo en Sissoko, was ik het meest onder de indruk van A Rain of Words zelf. Met deze bloemlezing hebben d’Almeida en Mayes literaire historie geschreven. Zonder hun academische activisme had ik waarschijnlijk geen enkele Guinese vrouw kunnen lezen, laat staan twee. Waar blijven de bloemlezers, vertalers en uitgevers die hetzelfde willen doen voor de Comoren, Djibouti en Tsjaad? Laat die regenstorm maar komen!
2 Reacties
Wat een prachtige gedichten. Vooral dat over die bloem, die opgeroepen wordt om het niet te nemen! Kort maar krachtig.
En waar meisjes de kleuren van vreugde dragen! Prachtig 🙂