In deze serie ga ik terug naar achttien verschillende landen, op zoek naar de vrouwen die ik in de eerste helft van 2018 over het hoofd zag. Deze keer had ik niet zoveel geluk als in Togo, want vertaalde boeken van Burkinese vrouwen zijn zeldzamer dan literaire shortlists zonder mannen. Gelukkig zijn er de grote, gele bloemlezingen van Feminist Press, die mij in Mauritanië ook al uit de brand hielpen. In Women Writing Africa: West Africa and the Sahel, samengesteld door Esi Sutherland-Addy en Aminata Diaw, staan zelfs meerdere bijdragen uit Burkina Faso. Ik koos voor ‘The Ugliest Girl in the Kingdom’, een kortverhaal van Deborah Nazi-Boni dat werd vertaald door Judith Miller, Cosmos Badasu en Tobe Levin.
Zoals de titel al verklapt, is het een sprookjesachtig verhaal. Het begint lang geleden in het verre koninkrijk van Makunda, waar tradities zo mogelijk nog belangrijker zijn dan in Anatevka. Voor koning Kandé betekent dat het volgende: voordat hij mag trouwen, moet hij twee jaar doorbrengen met het lelijkste meisje uit het koninkrijk. Het is zijn taak om haar in een vrouw te veranderen door haar met wijd open ogen aan te staren, zodat ze daarna opgeleid kan worden tot één van de meest gerespecteerde raadgevers in het land.
Zo gezegd, zo gedaan. Het meest afschrikwekkende meisje wordt opgetrommeld, Kandé staart haar aan en ze begint aan haar opleiding tot raadgever. Traditiegetrouw gaat de koning meteen na de staarceremonie op zoek naar een echte vrouw, maar dan loopt het programma spaak. Kandé blijft maar treuzelen. Hij heeft het meisje – N’Koma – steeds beter leren kennen en kan het veel te goed met haar vinden om haar te vervangen door iemand anders.
Kandé’s raadgevers worden hoe langer hoe zenuwachtiger – daar gaan de tradities! – en na dertig maanden grijpen ze in. Ze ontvoeren N’Koma en dwingen haar de zee in te lopen. Kandé, die al onraad rook, is maar net op tijd om haar rots in de branding te spelen. Wanneer hij N’Koma met gevaar voor eigen leven uit de golven heeft gesleurd, verandert ze plots in een bloedmooie vrouw. Wat blijkt: ze is als kind behekst met een toverspreuk die alleen ongedaan gemaakt kon worden wanneer een man haar zo liefhad dat hij zelfs zijn eigen leven voor haar op het spel zou zetten. Eind goed al goed, want Kandé hoeft maar één blik op de nieuwe N’Koma te werpen om te weten dat hij zijn vrouw gevonden heeft.

Het is een sprookje met een goedbedoelde opzet, maar een wrange nasmaak. Nazi-Boni lijkt de sprookjeswereld op zijn kop te willen zetten, maar in haar poging om stereotypen over conventionele schoonheid te ontkrachten, slaat ze de plank mis. N’Koma’s uiterlijk wordt beschreven alsof ze een groteske, weerzinwekkende circusattractie is. De verteller noemt haar zelfs ‘the creature’. Het hele verhaal schreeuwt dat N’Koma zo lelijk is dat ze het niet waard is om een mens te zijn, en Kandé’s laffe, late aanzoek verandert daar weinig aan.
De opzet deed me denken aan Insatiable, de omstreden Netflixserie die in augustus 2018 verscheen. De serie vertelt het verhaal van Patty, een dik meisje dat vreselijk gepest wordt op school, totdat ze in de zomer tientallen kilo’s afvalt. Wanneer het nieuwe schooljaar begint, gaat er een wereld voor haar open. Van een ongelukkige tiener verandert ze in een succesvol, populair meisje dat maar één ding wil: wraak.
Insatiable kreeg terecht ladingen kritiek over zich heen. De premisse van dit verhaal – je kunt pas succesvol en populair zijn als je dun bent – is niets anders dan luie, schadelijke fat shaming. En waarom zouden alleen conventioneel aantrekkelijke mensen wraak kunnen nemen? Waar zijn de verhalen over dikke meisjes die ondanks alle haters gelukkig worden, bolle buik en al?
Hetzelfde ongemak voelde ik tijdens het lezen van ‘The Ugliest Girl in the Kingdom’. Een koning die enkel met het lelijke eendje wil trouwen nadat ze in een zwaan is veranderd, werpt geen stereotypen omver. Een koning die zonder enige aarzeling met een conventioneel onaantrekkelijke vrouw trouwt, daarentegen… dát zou pas sprookjesachtig zijn.
2 Reacties
Een duidelijke recensie! In eerste instantie dacht ik dat ik dit boek zeker zou gaan lezen, maar nu het in de categorie ‘alleen “mooie” meisjes redden het in het leven’ valt, zie ik daar toch van af. Het wordt tijd voor een serie waarin sprookjes herschreven worden. Assekater?
Ik zou je niet afraden om het te lezen, maar ik had een andere insteek wel mooier gevonden. Er zijn trouwens veel hervertellingen van sprookjes. Laatst hoorde ik over The Beauty of the Wolf van Wray Delaney, een hervertelling van Belle en het beest waarin de schoonheid een man is en het beest een vrouw. Misschien bestaat er ook wel een Assekater 🙂