Libië: de geheimen van Tripoli

In maart las ik hoe Murad met negenentwintig anderen in een zes meter lange boot stapte om de oversteek van Marokko naar Spanje te maken. In Razan al-Maghrabi’s Vrouwen van de Wind maakt de Marokkaanse Bahiedja dezelfde reis, maar dan van Libië naar Italië. De boot ruikt naar uitlaatgassen, teer en vis; de reis is levensgevaarlijk. De dreiging komt niet alleen van de golven, maar ook van de Italiaanse kustwacht, de smokkelaars en de mannen op de boot zelf. Wanneer Bahiedja na een lange tocht uiteindelijk in Frankrijk aankomt, gebruikt ze een recorder om haar verhaal op te nemen voor één van haar oude werkgevers, een schrijfster.

Vóór haar vlucht, in Tripoli, is Bahiedja de poetshulp van een hele rits vrouwen die regelmatig rondom de keukentafel bijeenkomen om thee te drinken, geheimen te delen en complotten te smeden. Er is genoeg om over te roddelen. Joesra houdt er een reeks minnaars op na voor als haar man op reis is. Hoeda is in het geheim de tweede vrouw van de man van één van haar vriendinnen. De schrijfster, die overigens meer klaagt dan schrijft, is vastbesloten om nu eindelijk eens een roman te schrijven en ziet in alle vrouwen een personage.

Al-Maghrabi, die niet alleen schrijver is maar ook journalist en voorvechter van vrouwenrechten, beschrijft de groep zonder enige schroom, alsof de lezer aanschuift aan de roddeltafel. Ze vertrouwt ons toe dat Joesra haar appartement uitleent aan de Blondine voor een date, terwijl zij zelf in de auto stapt voor een nacht met Kamal. Niet om seks te hebben, maar om ‘over zijn navel’ te lopen – hij kocht speciaal voor de gelegenheid drie paar schoenen met hoge hakken, in verschillende kleuren. ’s Ochtends blijkt dat Joesra werd achtervolgd door één van haar andere minnaars; ze moet Hoeda’s hulp inroepen om te ontsnappen. De nacht eindigt zoals hij begon: vol intriges.

Tripoli, ‘stad van geheimen’, is het perfecte decor voor deze roman. Het is een wispelturige stad met vele zijstraatjes en hoekjes, die niet stil kan staan maar altijd in beweging is, met om elke hoek een verrassende, onverwachte schaduw. Volgens de schrijfster krijgt de stad desondanks nauwelijks literaire aandacht. Ze ergert zich groen en geel aan de internationale auteurs die enkel interesse hebben in de financiële vergoeding voor een bezoek aan Tripoli; niet in haar boulevards, musea of fonteinen.

In Vrouwen van de Wind, dat uit het Arabisch werd vertaald door Hassnae Bouazza, speelt Tripoli juist een hoofdrol. Zelfs qua structuur spiegelt de roman de wanordelijke chaos van ‘de buurvrouw van de zee’. Al-Maghrabi springt van het heden naar het verleden en van het ene perspectief naar het andere. Nu eens klaagt de schrijfster over haar worstelingen met de pen of vertelt Bahiedja over haar ontberingen op de boot, dan weer lezen we een bespiegeling over de verleiding van oude steden vol geheimen en mysteries. Soms is het onduidelijk wie er aan het woord is. Vrouwen van de Wind heeft net zoveel zijstraatjes, hoekjes en doolwegen als Tripoli zelf.

De roman is geen stilistisch meesterwerk. Al-Maghrabi’s taalgebruik neigt soms naar het pathetische, haar schrijfstijl heeft iets uitleggerigs, en haar beeldspraak is soms wat vergezocht. De verdienste van dit boek zit hem niet in de taal, maar in het verhaal. In de manier waarop al-Maghrabi ons de geheimen van Joesra, Hoeda en de schrijfster toefluistert. In het licht dat ze schijnt op de verschrikkingen van vluchtelingen die ‘als vee naar de stal [worden] gereden, of naar het slachthuis, we wisten het niet’. En in het kleurrijke portret dat ze schildert van ‘een Tripoli zoals we dat waarschijnlijk niet meer zullen kennen’, zoals vertaler Hassnae Bouazza het zegt. Vrouwen van de Wind is het boek waar de naamloze schrijfster zo verwoed naar zocht: een eerbetoon aan Tripoli en haar inwoners, die als door de wind bijeen geblazen zijn en vriendschap sluiten voor ze weer uiteen waaieren.