Namibië: stilzwijgend verzet

Net als in sommige andere landen die ik de afgelopen tijd heb bezocht, zijn er in Namibië niet bijzonder veel romanschrijvers. De eerste Namibische roman, Joseph Diescho’s Born of the Sun (1988) is net zo oud als ik. Het boek is inmiddels niet meer zo goed verkrijgbaar – je telt er op Amazon al gauw 110 dollar voor neer – en voor Diescho’s tweede boek, Troubled Waters, moet je zelfs zo’n 400 dollar bij elkaar sparen. Ik spaarde mijn spaarpot en koos voor een alternatief: de in 2001 verschenen roman The Purple Violet of Oshaantu.

Ik had zo’n vermoeden dat dit debuut van Neshani Andreas (1964-2011) geen troostprijs zou zijn. The Purple Violet is niet alleen de enige Namibische roman die internationaal goed verkrijgbaar is (als we mijn zoekkwaliteiten na afgelopen zondag nog mogen vertrouwen), maar het is ook het enige Namibische boek dat is opgenomen in de African Writers Series van Heinemann, de serie die een internationale stem gaf aan grootheden zoals Chinua Achebe, Ama Ata Aidoo en Buchi Emecheta.

The Purple Violet heeft weer – het lijkt een terugkerend thema te zijn – een bijzondere vertelstructuur. Af en toe zijn er onverwachte perspectiefwisselingen en tijdsprongen, en door lange dialogen-binnen-dialogen komen gesprekken soms een beetje onnatuurlijk over. Dat staat het verhaal echter niet in de weg. Andreas, die de tekst doorweeft met woorden in het Oshiwambo en Afrikaans, wekt met treffende beschrijvingen een bonte groep personages tot leven.

Net als Fiston Mwanza Mujila’s Tram 83 (mijn keuze voor Congo-Kinshasa) speelt The Purple Violet zich af in een patriarchale samenleving. Dit keer is het decor geen drukke kroeg waar vrouwen als rondlopend vlees behandeld worden, maar een dorp in het rurale noorden van Namibië, waar vrouwen regelmatig mishandeld worden en alles en iedereen aan mannen toebehoort. Oshaantu wordt weliswaar gerund door vrouwen – zij werken op het land terwijl hun mannen in het mijngebied verblijven – maar het zijn de mannen die met de eer strijken (tenzij de oogst mislukt, dan is het natuurlijk gewoon de schuld van de vrouwtjes). Toch was The Purple Violet heel wat makkelijker te verteren dan Tram 83, want dit keer spelen twee feministische vrouwen de hoofdrol.

De feministen, die trouwens op een hartverwarmende manier worden gesteund door talloze vrouwen uit het dorp, zijn Mee Ali en haar vriendin Kauna. Ali is gelukkig getrouwd met Michael, maar Kauna’s man Shange mishandelt zijn vrouw en houdt er een minnares op na. Wanneer Shange op een ochtend plotseling dood gevonden wordt in Kauna’s slaapkamer, is dat het begin van een gevecht tegen onderdrukkende tradities. Kauna wordt vals beschuldigd van moord en dreigt alles te verliezen, want Shanges nabestaanden hebben het recht om haar huis en land op te eisen. Wanneer men ook nog van haar verlangt dat ze om haar man rouwt en hem lovend toespreekt op de begrafenis, weigert Kauna het spel mee te spelen. Zelfs wanneer het op een gegeven moment lijkt alsof niemand achter haar staat, houdt ze voet bij stuk: ze zal geen woord zeggen tijdens de dienst.

Behalve een krachtig verhaal over verzet en rechtvaardigheid, is The Purple Violet ook het ontroerende portret van een vriendschap. Het verhaal wordt grotendeels verteld vanuit het gezichtspunt van Mee Ali en vaak leest de roman als haar ode aan Kauna. Soms heeft Ali de egoïstische neiging om Kauna’s verzet op zichzelf te betrekken, maar aan alles is te merken hoe zeer ze de moed en daadkracht van haar vriendin bewondert. Ze heeft, tot woede van haar schoonmoeder, zelfs haar dochter naar Kauna vernoemd. De titel van de roman maakt de ode compleet: sinds Kauna jaren geleden midden in de bloeitijd van de paarse viooltjes in Oshaantu aankwam, is haar bijnaam ‘the purple violet of Oshaantu’.