Nigeria: een allesverslindende kinderwens

Toen ik net had besloten om op papieren wereldreis te gaan, kon ik het niet laten om alvast een snelle rondreis kriskras door Afrika te maken. Ik bezocht Ghana, Zimbabwe en Kameroen, maar bleef het langst hangen in Nigeria. Ik las alles – maar dan ook alles – wat Chimamanda Ngozi Adichie ooit gepubliceerd heeft, verslond Chinua Achebes klassieker Things Fall Apart en raakte diep onder de indruk van Chigozie Obioma’s moderne sprookje The Fishermen. In de tussentijd bleef mijn lijst van veelbelovende Nigeriaanse auteurs maar groeien, dus toen het moment daar was om één enkel boek te kiezen, waren er meer dan twintig kanshebbers. Ik stond al op het punt om er een dobbelsteen bij te pakken, toen ik een blogpost las van Russell, een van mijn favoriete BookTubers. Op zijn Ink and Paper Blog schreef hij vol aanstekelijk enthousiasme over het vorig jaar verschenen debuut van Ayọ̀bámi Adébáyọ̀, Stay With Me, en concludeerde hij dat iedereen het boek moest lezen – en wel nu.

Al snel ontdekte ik dat Russell niet de enige bewonderaar was. Stay With Me kreeg jubelende recensies, onder anderen van de invloedrijke The New York Times-criticus Michiko Kakutani, belandde al een week na publicatie op de longlist (en later de shortlist) van de Baileys Prize – de eerste van vele nominaties, en werd in minstens dertien talen vertaald. Adébáyọ̀ (1988), die les kreeg van Chimamanda Adichie en Margaret Atwood, ging op tour in de VS, Europa en Afrika en stond in The Paris Review en Vogue. Ze had een droomdebuut geschreven.

Stay With Me is het ontroerende verhaal van het huwelijk van de Nigeriaanse Yejide en Akin, die we volgen van 1985 tot 2008. Wanneer ze trouwen zijn Yejide en Akin elkaars grote liefde, maar, zoals Akin zegt: ‘After four years, nobody else cared about love’. In plaats daarvan maakt iedereen zich druk om één ding: Yejide is nog steeds niet zwanger. Voor Akins familie staat of valt het leven bij het voortzetten van de familie en dus komt Akins moeder (‘Moomi’) elke eerste maandag van de maand op zijn kantoor aanzetten met een nieuwe huwelijkskandidaat.

Uiteindelijk bezwijkt Akin onder de druk en neemt hij een tweede vrouw, Funmi. Daarmee breekt hij zijn afspraak met Yejide, die als moderne, zelfstandige vrouw – ze runt een succesvolle kapperszaak – niets moet hebben van gedwongen polygamie. Maar Yejide heeft niks in te brengen tegen haar koppige schoonmoeder, die haar toebijt dat ze de naam van vrouw onwaardig is: ‘Women manufacture children and if you can’t you are just a man. Nobody should call you a woman’. Bovendien vindt Moomi dat ze niet eens zo veel van Yejide vraagt: ‘See, we are not asking you to stand up from your place in his life, we are just saying you should shift so that someone else can sit down’.

Yejide voelt er echter niks voor om op te schuiven. Haar kinderwens wordt alleen maar sterker: als ze eerder zwanger is dan Funmi, zal Akin zijn tweede vrouw kunnen verlaten. In een tegelijkertijd komische en treurige scène gaat Yejide de ‘Mountain of Jaw-Dropping Victory’ op, een witte geit in haar kielzog, om onder de aanwijzingen van Prophet Josiah eindeloos met de geit te dansen en haar de borst te geven, tot ze in het bundeltje geit het gezicht van haar kind ontwaart, de frisse geur van babypoeder ruikt en ‘gelooft’. Wat volgt is een hartverscheurend maar verassend verhaal vol onverwachte plotwendingen, grotendeels gebaseerd op de leugens en het bedrog van Akin.

Op de achtergrond speelt de woelige politieke situatie in het Nigeria van de jaren tachtig, die even chaotisch is als het huwelijk van Yejide en Akin en hen ertoe dwingt om een hek rond hun huis te bouwen dat hoger is dan het huis zelf. In combinatie met het huwelijksdrama klinkt dat misschien deprimerend, maar toch is Stay With Me geen onverdraaglijk zwaar boek. Adébáyọ̀ schrijft met humor en ondanks al het verdriet blijft haar toon vaak licht. Wel is het een roman die diep raakt, onder andere vanwege Adébáyọ̀’s filmische manier van schrijven die maakt dat de lezer alles meteen voor zich ziet, zoals in een verdrietige scène waarin Yejide slecht nieuws krijgt in het ziekenhuis en de mond van de dokter blijft bewegen terwijl zij niets meer hoort.

En dan zijn er nog de volksverhalen en sprookjes die Adébáyọ̀ door het verhaal weeft, zoals het verhaal van de vrouw die haar dochter wil opofferen aan de Irokoboom in ruil voor betere verkoopcijfers op de markt. Yejide, die moederloos en in een vijandig gezin opgroeide en al heel haar leven verlangt naar een eigen familie, gelooft nooit dat iemand haar kind zomaar zou willen inruilen om winst te maken. Beetje bij beetje verandert ze het sprookje en creëert ze haar eigen verhaal.

Voor degenen die liever in het Nederlands lezen is er goed nieuws: in september verschijnt de Nederlandse vertaling – Blijf bij me – bij Signatuur. Gelukkig maar, want Stay With Me is een dijk van een debuutroman en ik kan alleen echoën wat Russell al zei: lees dit boek. Nu. Of in september.