Wat ik niet las, deel 3: Liberia

In april was ik op zoek naar Bai T. Moore’s novelle Murder in the Cassava Patch (1968), een boek dat in Liberia zo succesvol was dat het nog steeds gelezen wordt op middelbare scholen. De novelle bleek moeilijk verkrijgbaar en dus las ik in plaats daarvan Moore’s bijzondere dichtbundel Ebony Dust. Toch bleef ik altijd nieuwsgierig naar zijn beroemde misdaadroman. Inmiddels zou het boek niet meer in aanmerking komen voor dit project, maar niet getreurd: achter beroemde titels gaan altijd minstens even interessante alternatieven schuil. Zo ook in het Liberiaanse crime-genre. Achter Murder in the Cassava Patch schuilde The Lazarus Effect, een misdaadroman die niet alleen succesvol is maar ook, jawel, feministisch.

Het is het debuut van H.J. Golakai, een klinisch immunoloog met een voorliefde voor autopsies en eigenaardige medische zaken – een perfecte basis voor een carrière als misdaadschrijver. Om de een of andere reden zag ik Golakai in april over het hoofd, terwijl The Lazarus Effect een onverwachte hit was en genomineerd werd voor de prestigieuze Wole Soyinka Prize en de Zuid-Afrikaanse Sunday Times Literary Award. De Zuid-Afrikaanse schrijver en feminist Zukiswa Wanner zette Golakai in 2012 zelfs in haar top vijf van Afrikaanse schrijvers.

Of Golakai ook in mijn top vijf terecht zou komen weet ik niet, maar na vijftig boeken, veel literaire fictie en heel wat experimentele literatuur, was The Lazarus Effect precies wat ik nodig had. De lekker weglezende misdaadroman, die in 2011 in Zuid-Afrika verscheen en in 2016 in het Verenigd Koninkrijk, vertelt het verhaal van Voinjama ‘Vee’ Johnson, een detectiveachtige journalist uit Kaapstad wier leven overhoopgehaald wordt door visioenen van een tiener met een rode, wollen hoed. Het blijkt Jacqueline (Jacqui) Paulsen te zijn, een meisje dat twee jaar geleden op een zaterdag ging tennissen en daarna nooit meer werd gezien. Onder het mom van een artikel over vermiste kinderen in Zuid-Afrika, besluit Vee te onderzoeken wat er met Jacqui is gebeurd. Geholpen door haar sidekick Chloë moet ze zich een weg banen langs duistere familiegeheimen, gewelddadige tegenstanders en de traumatische herinneringen aan haar verleden in Liberia.

Vee’s achtergrond is deels autobiografisch. Ook Golakai (1979) groeide op in Liberia, vluchtte voor de burgeroorlog en kwam na jarenlang ‘stuiteren’ over het continent terecht in Zuid-Afrika. Daar woonde ze tien jaar voordat ze weer terugverhuisde naar Liberia. ‘It matters a lot to me that I’m Liberian,’ zegt ze in een interview in The Guardian met Emmanuel Akinwotu. ‘I can do something positive that can prompt people to say: ‘Oh, so this is a Liberian author.’

Die missie is geslaagd, want The Lazarus Effect is niet zomaar een misdaadroman. Alhoewel het plot alle conventies van de misdaadliteratuur volgt, drukt Golakai met haar personages een duidelijke, feministische stempel op een genre dat nog te vaak door mannen wordt gedomineerd. Zoals Golakai opmerkt in het interview met Akinwotu: ‘So often the detective is a man and the woman is his lovely wife who the detective goes home to. We are just the background noise’. The Lazarus Effect is een protest tegen deze clichés. Vee is een zelfverzekerde, gevatte heldin die gevaar niet uit de weg gaat; haar sidekick Chloë is een hardwerkende, slimme assistent; en de verdwenen Jacqui is geen stereotiep hulpeloos slachtoffer, maar een rebelse tiener die er een heel geheim leven op nahield. In The Lazarus Effect zijn vrouwen geen achtergrondgeluid; ze spelen er de eerste viool.

Golakai is bovendien een meester in het neerzetten van haar personages, die ze door middel van hun taalgebruik een duidelijk karakter meegeeft. Vee zelf heeft minstens drie verschillende manieren van praten, waaronder een redelijke standaard vorm van het Engels (die ze onder anderen voor haar baas reserveert) en een dialect met een zwaar accent (bestemd voor haar geliefdes en haar hond Monro). ‘You jeh comin’ sit down heah de whole night?’ vraagt ze bijvoorbeeld aan Monro wanneer hij weer eens trouw op de uitkijk staat op de veranda om zijn baas te beschermen. ‘Ehn. Dah yor biznis o’.

Dus: mocht je houden van misdaadromans met een slimme heldin in de hoofdrol, een sterk gevoel voor taal en een einde dat tot op het laatst verrassend blijft, dan is The Lazarus Effect een aanrader. Je kunt meteen een tijdje vooruit, want het vervolg, The Score, waarin Vee en Chloë in het slaperige toeristenstadje Oudtshoorn een vreemde moord moeten oplossen, is al verschenen.