Niger: geheime gezichten

Terwijl het aantal landen dat ik nog moet bezoeken langzaam maar zeker slinkt, groeit het aantal bestemmingen dat ik noodgedwongen moet overslaan. Eerder dit jaar reisde ik al om de Comoren en Djibouti heen, en afgelopen week voegde ik Tsjaad aan dat rijtje toe. Er zijn natuurlijk wel vrouwelijke schrijvers in Tsjaad – die zijn er overal – maar de vraag of ik ooit een vertaling zal vinden is heel wat moeilijker te beantwoorden. Wordt vervolgd.

In het buurland Niger ging de zoektocht me een stuk gemakkelijker af, want daar verscheen recent nog een verhalenbundel van Antoinette Tidjani Alou, een Jamaicaans-Nigerese dichter, auteur, vertaler, academicus en scenarioschrijver. Tidjani Alou is geboren en getogen in Jamaica, maar woont al meer dan vijfentwintig jaar in Niger en noemt zichzelf ‘a Global African’. Ze doceert Frans en Literatuurwetenschappen aan de Université Abdou Moumouni in Niamey en is gespecialiseerd in het werk van Nigerese vrouwen. Zij hebben geheime gezichten, zegt ze tijdens een presentatie in 2012. Niger is immers geen bekend land en Nigerese vrouwen zijn zo mogelijk nog onbekender.

Laten we hopen dat haar verhalenbundel daar verandering in brengt. Tina Shot Me Between the Eyes (2017) bevat vijftien korte verhalen die uiteenlopen in vorm en thema. Van ‘threatening darkness’ tot ‘blowing kisses at the sky’, Tidjani Alou beschrijft het hele leven.

Door het openingsverhaal ‘Tina Shot Me Between the Eyes’ waande ik me even in Andorra en Zuid-Soedan. De dood is de laatste tijd een thema in mijn papieren wereldreis. Net als in Stella Gaitano’s ‘I kill myself and rejoice!’ heeft de hoofdpersoon van ‘Tina’ het land der levenden al verlaten – de titel verraadt de doodsoorzaak. Bloedend en gelegen op de vloer beschrijft Stephen zijn vrouw: ‘A brown woman in a brown tee-shirt. A wall flower. A criminal now. And I am the victim.’ Dat laatste is een maar al te bekend refrein, dat bovendien geen recht doet aan het lied. In werkelijkheid sloeg Stephen zijn vrouw dagelijks bont en blauw, als straf voor haar overspel. ‘Tina’ gaat niet over een man die het slachtoffer wordt van zijn vrouw. Het gaat over een vrouw die op brute wijze in een hoek gedreven wordt, elke dag weer, totdat ze niet anders kan dan zich bevrijden.

De verhalen zijn niet alle vijftien even toegankelijk. Neem ‘Walking Baby’, een twee pagina’s tellend verhaal over een vrouw die zich met een te warm gekleed kind op straat begeeft. Het kind is eigenlijk al te groot, maar toch zit ze veilig in een draagdoek, vastgesjord op de rug van de vrouw. Dan gebeurt er iets dramatisch. De vrouw probeert een danspas uit, om vervolgens tot haar grote schrik te ontdekken dat haar rug te licht is. Het kind ligt een eind verderop, aan de kant van de weg. Te midden van alle onbeantwoorde vragen over de vrouw en het kind, komt de traumatische gebeurtenis niet helemaal tot zijn recht. Waarom trok de vrouw het kind een wollen jurk aan? Waarom droeg ze het op haar rug? ‘Walking Baby’ is even intrigerend als verwarrend.

Een personage dat wel duidelijk uit de verf komt is de eigenzinnige oma Aya uit ‘December Evenings’, een portret van een grootmoeder en haar kleindochter. Aya is een zestigjarige vrouw die van aanpakken weet en niks te maken wil hebben met pensioenregelingen – sterker nog, ze heeft onlangs nog promotie gemaakt. Alles aan Aya straalt kracht uit. Van de naam die ze zelf koos omdat haar oude naam meer bij haar vader hoorde dan bij haarzelf, tot haar prompte reactie wanneer er achter haar rug gezegd wordt dat ze zo goed ‘bewaard’ is gebleven: ‘“Preserved”! Like a shiny can of old beans, perhaps?’ Door Aya werd ‘December Evenings’ mijn favoriete verhaal.

Al met al is Tina Shot Me Between the Eyes een bijzondere bundel. En alhoewel sommige vrouwen nog steeds in schaduwen gehuld zijn, heeft Tidjani Alou op andere gezichten een grote, felle schijnwerper gericht.